Bij een archeologische vindplaats moet je eerst voorzichtig het stof van de eeuwen weghalen voordat je kan zien wat er onder zit. Bij de bijbel werkt het – helaas – vaak op dezelfde manier. 2000 jaar traditie hebben heel wat stof op de teksten achtergelaten. Zo is het ook met het kerstverhaal.
Het klassieke kerstverhaal gaat ongeveer zo:
Als Maria hoogzwanger is gaat ze met Josef op weg naar Bethlehem. Als ze net aankomen beginnen de eerste weeën al, terwijl ze nog onderdak moeten zoeken. Ze kloppen aan bij de lokale herberg maar de harteloze herbergier zegt dat hij vol zit en laat ze buiten staan. Jozef blijft zoeken naar onderdak maar vindt niets beters dan een stal. Daar kan Maria in het stro bevallen. Als Jezus geboren is legt Maria hem in de voederbak bij gebrek aan beter. Jozef en Maria kijken vertederd naar hun zoon voordat de herders langskomen om hem eer te bewijzen.
Hoewel misschien de klassieke versie van het verhaal, is het ook een onwaarschijnlijke versie.
Gastvrijheid
Gastvrijheid was een essentieel principe in het Midden-Oosten. Niemand zou het in zijn hoofd halen een vrouw die op het punt staat te bevallen de deur te wijzen. Afgezien daarvan gingen ze naar de plaats waar Josef vandaan kwam (Luc.2:3). Hij zou daar ongetwijfeld mensen gekend hebben of (verre) familie hebben. Als mensen wisten dat hij Josef was, de zoon van Eli, dan zouden ze hen direct ontvangen. En Josef was niet zomaar “de zoon van”, hij stamde af van David.
Maria beval ook niet de nacht van aankomst maar ze hadden de tijd om goed onderdak te zoeken (Luc.2:6). Als ze in Bethlehem zelf niets hadden gevonden bij de familie van Josef dan woonde er familie van Maria niet al te ver weg, namelijk Zacharias en Elisabeth (Luc.1:39).
De stal
Dat Josef en Maria verbannen waren naar een marginale stal is ook onwaarschijnlijk, ondanks dat er sprake is van een voederbak. Dieren sliepen ’s nachts in de huizen van de gewone mensen, zo waren ze veilig voor dieven en gaven ze warmte in de winter. De gewone huizen in Israël bestonden uit één kamer waar de hele familie leefde. Er was een verhoogd gedeelte waar de mensen ’s nachts sliepen en een lager gedeelte naast de deur waar ’s nachts de dieren sliepen. Om de dieren rustig te houden waren er verschillende voederbakken gemaakt in de rand van de verhoging of soms stonden er ook losse voederbakken.
Afgezien daarvan, niemand liet een vrouw alleen bevallen, en al helemaal niet van haar eerste kind. Bij een gewone dorpsbevalling werden de mannen het huis uit gestuurd en hielpen de vrouwen bij de bevalling. Als het kind dan geboren was, werd het kind gewassen, in doeken gewikkeld en de rommel netjes opgeruimd (Ez.16:4), voordat de vader erbij geroepen werd. Hij kon zijn zoon bewonderen terwijl deze lekker ingestopt in bijvoorbeeld een voederbak met vers stro lag.
De herberg
De NBG-51 vertaalt dat “er geen plaats was in de herberg”. Maar het woord dat Lucas gebruikt wijst niet op een soort hotel, zoals bijvoorbeeld in het verhaal van de barmhartige Samaritaan. Het gaat om een gastenvertrek, zoals de bovenkamer waar Jezus en zijn discipelen het paasmaal vierden (Luc.22:10-12). Veel huizen hadden een gastenvertrek voor de pelgrims, zeker in de buurt van Jerusalem. Dit gastenvertrek was blijkbaar bezet, dus Maria beval in de woonkamer.
De herders
De engel die de herders vertelt dat de Messias geboren is, vertelt erbij dat hij in doeken gewikkeld is en in een voederbak ligt. Gewoon zoals de herders dat ook met hun kinderen zouden doen. Niks geen deftig huis waar marginale herders niet welkom waren, maar in een gewoon huis bij gewone mensen. Het huis waar later ook de wijzen langskwamen (Mat.2:11).
De herders vonden bij aankomst ook geen ontredderde Josef en een uitgeputte Maria in erbarmelijke omstandigheden, anders had hun eergevoel ze wel gemotiveerd om ze te helpen en ze uit te nodigen in hun eigen huis. Maar blijkbaar troffen ze Jozef en Maria in zulke omstandigheden dat ze hen met een gerust hart weer achterlieten (Luc.2:20).
Om kort te gaan, alles in het verhaal wijst erop dat Josef en Maria op tijd in Bethlehem aankwamen en welkom waren geheten met de hartelijkheid en gastvrijheid van Israël in de eerste eeuw.
Jezus werd geboren als een van ons. Gewoon. Heel gewoon.
Tussen 2-25 december gaat BREEZE.be op zoek naar de waarde van Advent. Lees hier waarom.
