Antionus van Egypte (251-356), soms ook St-Antonius-abt genoemd, wordt de vader van alle monniken genoemd. Het is trouwens niet de dezelfde als de St-Antonius die hier in deze streken de patroonheilige van verloren voorwerpen is. Dat is Antonius van Padua, een minderbroeder die een kleine duizend jaar later leefde.
Veranderende tijden
Antonius leefde in een veranderende wereld. Het christendom had zich sterk verspreid over het Romeinse rijk en begon al meer geaccepteerd te worden en door te dringen tot meer gegoede kringen. De ouders van Antonius waren rijke christenen, en toen die beide stierven bleef hij op zijn 18e alleen achter met een erfenis, als rijke in een stad vol arme mensen. Iets wat in de vroegchristelijke kerk niet zo evident was, de meeste Christenen waren armen en slaven geweest tot dan.
Op een bepaald moment kiest Antonius ervoor om de woorden van Jezus "verkoop alles wat je hebt, en geef het weg aan de armen" dus nogal heel letterlijk te volbrengen: hij geeft effectief alles weg en zorgt ervoor dat het de armen ten goede komt. Zonder bezittingen begint hij aan een nieuw leven op zoek naar wat God wil dat hij met zijn leven doet.
In de woestijn
In die tijd waren er kluizenaars in de woestijn, en Antonius gaat bij verschillende van hen in de leer en begint aan een leven van gebed en ascese. Geliefd onder het volk, vindt hij op een bepaald moment dat hij te veel afgeleid wordt door de vele mensen die hem bezoeken, dus uiteindelijk besluit hij om zijn leven volledig aan gebed te wijden. Hij gaat dan in een oud verlaten Romeins fort wonen, zonder contact te hebben met de buitenwereld. Daar zou hij vechten met de duivel en zijn demonen. Iets wat door zijn biograaf Athanasius (een belangrijk kerkvader) uitvoerig beschreven wordt. Maar wat er ook gebeurt, de duivel kan hem niet overwinnen.
20 jaar leeft Antonius zo in afzondering, en wordt amper door mensen gezien. De meesten denken dan ook dat hij dood is, of gek. Maar op een dag wordt de deur geforceerd door mensen die zijn voorbeeld willen volgen, en die kunnen hem overhalen om mee terug naar de stad te gaan als leraar. Dus gaat hij mee om mensen de liefde van Christus te brengen. Een enorme opwekking begint, waarbij velen zijn voorbeeld volgen en monnik worden, en de woestijn wordt als een stad bevolkt door monniken die, met de woorden van Athanassius “van hun eigen bezittingen en volk zijn weggetrokken en zich ingeschreven hebben voor het burgerschap in de hemelen."
Verder leven, dood en nalatenschap
Tijdens de laatste grote Romeinse Christenvervolging in 305 door keizer Maximus gaat hij de lijdende christelijke gevangenen in Alexandië bemoedigen, om zelf ook als martelaar Christus tot in de dood te kunnen navolgen, maar zelf wordt hij niet geëxecuteerd, ondanks een proces tegen hem. Niet zoveel later komt het Edict van Nicomedia (311), waarmee een begin wordt gemaakt aan het einde van van alle christenvervolgingen in het grote Romeinse rijk. Martelaar is Antonius dus nooit geworden: hij stierf van ouderdom op 105-jarige leeftijd, en werd door zijn volgelingen begraven op een geheime plaats. Want hij wilde niet dat zijn graf vereerd zou worden, of dat men relikwieën van zijn lichaam zou maken.
Zijn nalatenschap is groot geweest: Antonius was niet de eerste christelijke monnik, want voor die tijd waren er al woestijnvaders en –moeders die als christelijke kluizenaars leefden. Een echte kloosterorde zoals er later ontstonden heeft hij ook nog niet gesticht, maar hij was wel de eerste die monniken samenbracht. Het kloosterleven was een manier van leven in radicaal discipelschap en navolgen van Jezus aangepast aan de veranderende tijden, waarin het christendom meer en meer de maatschappelijke norm werd en naamchristendom mogelijk werd... Dat ook dit later zou misvormd worden tot het circus dat het ten tijde van Luther werd daar kon Antonius natuurlijk niet veel aan doen.
Bronnen:
* Een deel van het verhaal komt uit het boek ‘new monasticism’ van Jonathan Wilson-Hartgrove
* De hele biografie van Anthonius door Athanassius is hier te lezen: http://www.adolphus.nl/xus/antonius.html
