Onlangs heeft de Europese Centrale Bank haar basisrente verhoogd van 1% naar 1,25%. Wat probeert de ECB hiermee te bereiken en hoe gaat dat in zijn werk?
De belangrijkste functie van de ECB is het handhaven van prijsstabiliteit. Het bestrijden van inflatie dus, maar ook ervoor zorgen dat er geen deflatie is (algemene daling van prijzen). Ideaal voor de centrale bank is een inflatie van lager, maar dichtbij, 2%.
Inflatie?
Waarom is inflatie zo negatief? Het tast de koopkracht aan doordat men minder kan kopen. Het verkleint de waarde van het geld dat spaarders hebben vergaard. Daartegenover is het voordelig voor degenen die geld hebben geleend, want de afbetalingen die zij in de toekomst betalen worden minder waard. Dat wordt ervaren als onrechtvaardig.
Maar negatieve inflatie (deflatie) is ook niet goed. In dat geval wordt geld meer waard na verloop van tijd en zal iedereen aankopen uitstellen, wat desastreus is voor de economie. En ook 0% inflatie is niet wenselijk. De economische groei die we nodig hebben heeft immers sowieso inflatie tot gevolg. Economische groei is trouwens nodig om de werkloosheid terug op te vullen die wordt voortgebracht door efficiëntieverbeteringen.
Renteverhogingen
En wat heeft die basisrente dan te maken met de inflatie? Ten eerste zou je de stijging van die rente kunnen beschouwen als gedeeltelijke compensatie van het verlies van de spaarder ten gevolge van de inflatie: de intrest die hij krijgt voor zijn geld zal stijgen. De intrest die de ontlener (met een lening met variabele rentevoet) betaalt zal stijgen.
Maar dat eerste punt is slechts een middel voor de centrale bank om een tweede punt te bereiken: er zal minder worden geleend om te investeren, omdat lenen duurder wordt. Dat is minder goed voor de economie, en dat zal de inflatie temperen.
Willen economen dan dat de economie het slecht doet? Neen, het is een kwestie van de economie zeer hard stimuleren met 1% of de economie hard stimuleren met 1,25%. Maar zelfs met een hoge rente van 4% kan het raadzaam zijn voor de ECB om de rente te verhogen als de economie oververhit geraakt, als er zeepbellen ontstaan die vroeg of laat toch barsten en een recessie zullen veroorzaken.
Verschil Amerika-Europa
De Federal Reserve (Fed), die als de Amerikaanse centrale bank doorgaat, is meestal (met reden) sneller om zijn rente te verhogen en verlagen dan de ECB, maar deze keer is de ECB sneller dan de Fed, hoe komt dat?
In de Verenigde Staten zal men eerder geld lenen (in de plaats van eigen vermogen) om een bedrijf te starten dan men in Europa zal doen. Bovendien zullen er sneller ontslagen vallen als een bedrijf het slecht doet. Dat maakt dat de rentebewegingen meer en sneller effect hebben in de VS, zodat men het ook sneller gebruikt.
De twee instellingen hebben verschillende taken: inflatie bedwingen is een wat minder belangrijke doelstelling van de Fed: ze moet ook zorgen voor een economische groei en werkgelegenheid. Dit heeft te maken met slechte ervaringen met inflatie-gericht monetair beleid in het verleden. De ECB is daarentegen sterk gericht op inflatie wegens de angst van de Duitsers (die een sterke voet hebben in de centrale bank) voor inflatie sinds hun ervaring met hyperinflatie in het interbellum.
Maar op dit moment is de ECB echter sneller om de rente te verhogen dan de Fed. Dit enerzijds omdat de Amerikaanse werkloosheid nog steeds een probleem is en anderzijds omdat de 1% rente voor Europa historisch en uitzonderlijk laag is. De Fed heeft veel minder moeite om met een rente van minder dan 0,5% te werken.
Een laatste interessant punt: er is een relatief ruime consensus dat het laag houden van de basisrente door de Fed (ongeveer een jaar aan 1%, dus heel wat hoger dan nu) een belangrijke 'trigger' is geweest voor de voorbije wereldwijde economische crisis. Hopelijk wordt de bijna 2 jaar aan 1% van de ECB geen prelude voor iets nog vergelijkbaars...
